Stwierdzenie nabycia spadku a dział spadku

Czy jest jakaś różnica pomiędzy stwierdzeniem nabycia spadku, a działem spadku? To pytanie dość często zadają sobie osoby, które dowiedziały się, że zostały spadkobiercami. Niepewność w tym względzie może wynikać z dość powszechnej praktyki zamiennego stosowania obu tych pojęć. Należy jednak podkreślić, że terminy te nie mogą być stosowane w sposób wymienny, gdyż odnoszą się do innych instytucji prawnych.

A zatem: co odróżnia stwierdzenie nabycia spadku od działu spadku?

Najprościej rzecz ujmując, stwierdzenie nabycia spadku polega na wskazaniu kto i w jakiej części nabył prawo do spadku. Jego celem jest zatem jedynie potwierdzenie przysługujących określonej osobie/osobom praw i wskazanie kręgu podmiotów uprawnionych do dziedziczenia po zmarłym.

W prawie polskim istnieją dwa sposoby stwierdzenia nabycia spadku.

Jednym z nich jest uzyskanie u notariusza tzw. aktu poświadczenia dziedziczenia. Skorzystanie ze wskazanego sposobu nie jest jednak możliwe we wszystkich przypadkach i wtedy konieczne jest złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku przed sądem. Taka sytuacja ma miejsca np. wówczas, gdy spadkobiercy nie są ze sobą zgodni, bądź podważana jest ważność testamentu.

Drugą z możliwości jest skorzystanie z drogi sądowej. Postępowanie przed sądem należy zainicjować poprzez złożenie stosownego wniosku do sądu rejonowego, właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Jak zatem wprost wynika z powyższych rozważań, w wyniku stwierdzenia nabycia spadku, ustalone zostają jedynie osoby, które są spadkobiercami oraz należne im udziały w spadku. Stwierdzenie nabycia spadku jest zatem wystarczające np. wówczas, gdy mamy do czynienia wyłącznie z jednym spadkobiercą. Dość często zdarza się jednak, że spadkobierców jest przynajmniej dwóch, a wtedy, aby doszło do zniesienia wspólności majątku spadkowego, konieczne jest dokonanie tzw. działu spadku.

Również w tym przypadku, można tego dokonać na dwa sposoby.

Przede wszystkim spadkobiercy mogą zgodnie i samodzielnie ustalić jak podzielą majątek spadkowy i dokonać tzw. umownego działu spadku (jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość umowny podział majątku może nastąpić tylko u notariusza). Jeśli jednak spadkobiercy nie potrafią dojść do porozumienia w tym względzie, konieczny będzie sądowy dział spadku, który możliwy jest oczywiście również wtedy, gdy taka jest wola spadkobierców i właśnie w ten sposób chcą oni dokonać działu spadku.

Choć co do zasady stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku to dwa odrębne postępowania, kodeks postępowania cywilnego przewiduje możliwość uzyskania stwierdzenia nabycia spadku i przeprowadzenia działu spadku w jednym postępowaniu.

Oczywiście każda sprawa związana z postępowaniem spadkowym jest inna, co w każdym przypadku rodzi konieczność zapoznania się zarówno z odpowiednimi dokumentami, jak i sytuacją określonej osoby.

Stan prawny na 9.11.2020 r.